مفاهیم اساسی اقتصاد: چه چیزهایی باید بدانیم؟

اقتصاد چیست؟

در برخی منابع، اقتصاد به عنوان علمی معرفی شده که به تولید، مصرف و مبادله کالاها و خدمات و مدیریت منابع کمیاب می‌پردازد. همچنین در علوم اجتماعی از اقتصاد به عنوان علم انتخاب و تخصیص منابع نیز یاد می‌شود. اقتصاد به ما کمک می‌کند بتوانیم درک کنیم که افراد در زندگی شخصی، در کسب و کارها و حتی در دولت‌ها به هنگام مواجه شدن با محدودیت منابع، چطور تصمیم‌گیری می‌کنند.

علم اقتصاد، از علوم چند بعدی است و از شاخه‌های مختلفی تشکیل شده و به بررسی جنبه‌های مختلف پدیده‌های اقتصادی می‌پردازد. اگرچه در مطالعات اقتصادی نوین، به اقتصاد سیاسی، زیست‌محیطی، توسعه، شهری و مانند آن پرداخته می‌شود، اما همچنان سه شاخه اقتصاد خرد، اقتصاد کلان و اقتصاد رفتاری به عنوان دسته‌بندی اصلی علم اقتصاد در نظر گرفته می‌شود.

اقتصاد کلان

اقتصاد کلان به بررسی عملکرد کلی اقتصاد، چالش‌هایی که با آن مواجه است و راهکارهای دستیابی به اهداف کلان اقتصادی می‌پردازد. اقتصاد کلان، علمی است که کمک می‌کند تا عوامل تاثیرگذار بر رکود، تورم، بیکاری، رشد اقتصادی و نقش سیاست‌گذاری‌ها در اقتصاد را بهتر درک کنیم.

شاخص‌های اقتصادی

برای آنکه عملکرد و وضعیت اقتصاد در یک بازه زمانی مشخص بهتر درک شود، شاخص‌های اقتصادی تعریف شدند. این شاخص‌های استاندارد کمک می‌کنند نسبت به عملکرد یک اقتصاد و مقایسه آن با گذشته و اقتصادهای دیگر دید بهتری داشته باشیم.

رشد اقتصادی چیست

رشد اقتصادی برابر است با افزایش توانایی در تولید کالاها و خدمات در یک دوره زمانی مشخص. در اقتصاد کلان، بررسی میزان رشد اقتصادی یکی از مفاهیم مهم سنجش عملکرد اقتصادی کشورها محسوب می‌شود و موضوعی است که بر سطح رفاه زندگی افراد یک جامعه تاثیر مستقیم دارد.

اقتصاد خرد

اقتصاد خرد علمی است که به بررسی رفتار افراد و عوامل موثر بر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی آن‌ها می‌پردازد. این علم براساس دو مفهوم اصلی عرضه و تقاضا تعریف شده است.

انواع بازار در اقتصاد خرد و با توجه به عرضه و تقاضا، به شرح زیر تقسیم می‌شوند:

بازار رقابت کامل

بازار رقابت کامل، بازاری است که در آن تعداد خریداران و فروشندگان زیاد است و تفاوت قابل توجهی در شیوه تولید، کیفیت و ویژگی‌های کالاها و خدمات ارائه شده وجود ندارد و محصولاتی که عرضه می‌شود، همگن هستند. در حقیقت این بازار، بازاری است که صرفا یک تقاضا‌کننده یا یک عرضه‌کننده نمی‌تواند به تنهایی بر قیمت‌های بازار تاثیر بگذارد.

بازار انحصار کامل فروش

این بازار، شاهد وجود تنها یک فروشنده است که با توجه به عدم حضور رقبا، این فروشنده می‌تواند در یک بازار انحصاری قیمتی که بالاتر از قیمت بازار رقابتی است، برای کالاها و خدمات خود تعیین کند و درآمد خود را به بالاترین حد برساند.

در چنین بازاری و به دلیل عدم وجود فضای رقابتی، عرضه کننده‌ها ممکن است محصولات خود را با کیفیت پایین‌تر در بازار عرضه کنند و مشتریان در خرید خود، از حق انتخاب‌های متنوع برخوردار نیستند. ماهیت چنین بازارهای انحصاری باعث می‌شود که به دلیل عدم حضور عرضه‌کنندگان مختلف و به علت وجود تقاضا، تولید و عرضه محصولات بی کیفیت ادامه پیدا کند.

بازار انحصار کامل خرید

بازاری است که در آن صرفا یک خریدار وجود دارد. در چنین شرایطی عرضه‌کنندگان باید محصولات خود را به تنها خریدار موجود ارائه کنند. خریدار یاد شده از انحصار کامل خرید برخوردار است و می‌تواند قیمت مورد نظر خود را برای کالاها و خدماتی که عرضه می‌شود اعمال نماید.

بازار رقابت انحصاری

همانند بازار رقابت کامل، بازار رقابت انحصاری نیز با تعداد بیشماری از خریداران و فروشندگان مواجه است. فروشندگان در بازار رقابت کامل نمی‌توانند برای محصولات خود قیمت مورد نظر خود را تعیین کنند اما در بازار رقابت انحصاری، عرضه‌کنندگان می‌توانند قیمت را تا حدی تغییر داده و با انجام تبلیغات، مشتریان را به سمت محصولات خود جذب کنند.

بازار انحصار چند جانبه

این بازار شاهد حضور تعداد کمی عرضه‌کننده است که محصول خاصی را تولید و در بازار عرضه می‌کنند. محصولات موجود در این بازار ممکن است همگن باشند یا همگن نباشند. همچنین ممکن است کیفیت محصولات با یکدیگر متفاوت بوده یا برای کالای مورد نظر مشتری، کالای جانشین وجود داشته باشد.

یکی از ویژگی‌های این بازار این است که بنگاه ها به یکدیگر وابسته‌ و بر هم تاثیرگذارند، چرا که تعداد کمی از خریداران و فروشندگان در صنعت مورد نظر حضور دارند. این وابستگی بر سود بنگاه‌ها تاثیر مستقیم دارد. لذا تولید و فروش در بازار انحصار چند جانبه با عدم اطمینان و ریسک‌های ویژه این بازار همراه است.

اقتصاد رفتاری

یکی از شاخه‌های اصلی علم اقتصاد است که عوامل هیجانی، روانشناختی و اجتماعی موثر بر تصمیم‌گیری و رفتار افراد در موقعیت‌های اقتصادی را بررسی می‌کند. علمی که می‌توان گفت ترکیبی است از علم اقتصاد و روانشناسی و کمک می‌کند تا علت ‌‌ها و پیامدهای انتخاب‌های غیرمنطقی را بشناسیم.