چالش‌های یادگیری برنامه‌نویسی برای کودکان و راهکارهای غلبه بر آن‌ها

برنامه‌نویسی دیگر زبان نوین قرن بیست‌ویکم است و فقط برای مهندسان نرم‌افزار نیست! افراد از کودکی این مهارت را یاد می‌گیرند تا مهارت‌های حل مساله و خلاقیت بهتری داشته باشند. اما همین‌طور که بسیاری از والدین و معلمان مشتاقانه کودکان را وارد دنیای کدنویسی می‌کنند، با یک حقیقت ناخوشایند روبه‌رو می‌شوند: مشکلات یادگیری کدنویسی بیشتر از آن است که در ابتدا به نظر می‌رسد. در ادامه 9 مورد از چالش‌های آموزش برنامه‌نویسی کودکان را بررسی می‌کنیم.

بی‌علاقگی و بی‌انگیزگی: وقتی ذهن کودک درگیر نمی‌شود

بیش از ۷۰ درصد معلمان از این موضوع گلایه دارند که بچه‌ها نسبت به کدنویسی بی‌علاقه هستند. طبیعی هم هست. کودک چه انگیزه‌ای دارد که چند خط دستور بی‌روح بنویسد بدون اینکه فوراً نتیجه‌اش را ببیند؟ آموزش موثر برنامه‌نویسی باید سرگرم‌کننده باشد. یادگیری باید همراه با بازی باشد. وقتی بچه‌ها با استفاده از امتیاز، رقابت‌های تیمی و جدول رتبه‌بندی کد می‌نویسند، همه چیز فرق می‌کند.

مدل «کلاس معکوس» هم یک نجات‌دهنده واقعی است؛ کودک ویدئوهای آموزشی را در خانه تماشا می‌کند، اما در کلاس، بازی و پروژه اجرا می‌کند. این کار باعث می‌شود زمان کلاس از یک سخنرانی خسته‌کننده به یک میدان ماجراجویی تبدیل شود.

و شاید بهترین راهکار آموزش اسکرچ جونیور باشد. زبانی برنامه‌نویسی گرافیکی و سرگرم‌کننده‌ای که برای ورود کودکان به دنیای برنامه‌نویسی عالی است.

تمرکز بیش از حد بر سینتکس؛ کم‌توجهی به تفکر منطقی

چالش دیگری که دست‌کم گرفته می‌شود، آموزش صرف سینتکس (syntax) بدون آموزش حل مسئله است. معلم در یک سری موارد دانش‌آموز را به نوشتن چند خط دستور محدود می‌کند، اما وقتی نوبت به طراحی الگوریتم یا حل یک مسئله واقعی می‌رسد، کودک درمانده می‌شود.

در مقابل تمرین طراحی الگوریتم – حتی روی کاغذ – می‌تواند معجزه کند. کشیدن یک فلوچارت ساده برای ساخت یک بازی مثل «سنگ، کاغذ، قیچی» باعث می‌شود کودک از ابتدا منطق پشت کد را درک کند. حتی بازخورد دادن باید فراتر از درست یا غلط بودن سینتکس باشد. معلم باید تحلیل کند که چرا این الگوریتم کار می‌کند، چه اشکالی دارد، و چطور می‌شود آن را بهبود داد. آموزش اسکرچ جونیور برای این مشکل هم یک راه‌حل عالی است. با استفاده از بلوک‌های رنگی و محیط تصویری، بچه‌ها نه‌تنها دستور می‌نویسند بلکه دلیل نوشتن آن را هم می‌فهمند.

ناامیدی از باگ‌ها: وقتی یک خطا همه‌چیز را خراب می‌کند

یکی از لحظه‌های حساس در مسیر یادگیری کودک، اولین مواجهه با خطا (bug) است. این لحظه می‌تواند نقطه شکست یا نقطه رشد باشد. بر اساس آمار بیش از ۶۵٪ کودکان پس از چند بار مواجهه با خطا، کلاً پروژه را کنار می‌گذارند. چرا؟ چون فکر می‌کنند اشتباه‌ کردن یعنی شکست.

اما اگر همین فرآیند اشکال‌زدایی به یک بازی تبدیل شود – مثلاً مثل یک پازل که باید کشفش کنند ، ورق برمی‌گردد. کد را به قطعات کوچک تقسیم کنند، هر بخش را جدا تست بگیرند، و امتیاز بگیرند برای یافتن خطاها. در کنار این‌ها باید یادشان بدهیم که حتی بهترین برنامه‌نویسان دنیا باگ دارند.

مفاهیم انتزاعی و درک‌ناپذیر

کودک چطور باید متغیر را درک کند؟ یا حلقه را؟ یا تابع را؟ این مفاهیم برای مغز کودک، آن‌هم بدون تصویری ملموس، بسیار انتزاعی هستند. برای حل این مساله پیشنهاد می‌شود تا با موضوعات دنیای واقعی مقایسه شوند:

• متغیر: مثل جعبه‌ای که می‌توانید چیزی داخلش بگذارید.
• حلقه: مثل وقتی هر روز باید مسواک بزنید.
• تابع: مثل یک دستور پخت کیک که هر بار می‌توانید با همان دستور، کیک جدید درست کنید.

ابزارهایی مثل اسکرچ و Blockly با تبدیل کد به بلوک‌های رنگی، این مفاهیم را از آسمان‌های ذهنی به زمین ملموس کودک می‌آورند.

فقدان بازخورد فوری: تأخیر در لذت یادگیری

کودکان در دنیای بازی‌های ویدیویی بزرگ می‌شوند؛ جایی که هر کلیک، بلافاصله پاسخی دارد. حال تصور کنید یک کودک باید چند دقیقه صبر کند تا ببیند کدش جواب می‌دهد یا نه. طبیعی است که احساس کند روند یادگیری کند و خسته‌کننده است. پلتفرم‌های تعاملی مثل Tynker یا Code.org برای حل کردن این مساله وجود دارند که خیلی مفید هستند. کودک می‌نویسد و فوراً نتیجه را می‌بیند.

زمان بیش از حد جلوی صفحه‌نمایش

نشستن طولانی‌مدت جلوی لپ‌تاپ برای یک کودک خسته‌کننده است. چشمانشان خسته می‌شود، تمرکزشان پایین می‌آید و اشتیاقشان فروکش می‌کند. چاره چیست؟ استفاده هوشمندانه از زمان. مثلاً آموزش طراحی الگوریتم را روی کاغذ انجام دهید. یا بین هر ۲۵ دقیقه کدنویسی، ۵ دقیقه حرکت و کشش عضلات در نظر بگیرید. حتی می‌شود صفحه‌نمایش را به یک دفترچه دیجیتال تبدیل کرد؛ برای ترسیم فلوچارت یا نوشتن نکات مهم.

تمرین ناکافی و پیگیری ضعیف

یادگیری بدون تمرین، مثل یادگیری شنا فقط با خواندن کتاب است. اما بسیاری از کودکان بعد از کلاس هیچ تمرینی انجام نمی‌دهند. برای گذر کردن از کنار این چالش، سیستم‌هایی مثل چالش‌های هفتگی، مکاتبه با والدین برای پیگیری تمرین‌ها، و البته پاداش‌های کوچک می‌تواند کودکان را به تمرین مداوم سوق دهد.

کمبود منابع و پشتیبانی

نه همه کودکان لپ‌تاپ دارند، نه والدین فنی، نه اینترنت پرسرعت. این شکاف آموزشی را می‌توانیم یکی از چالش‌های آموزش برنامه‌نویسی کودکان بدانیم که بسیار نادیده گرفته شده است.

منابع رایگانی مثل Khan Academy یا انجمن‌های کدنویسی را می‌توانیم به عنوان یک راه‌حل برای این مساله معرفی کنیم. یا باشگاه‌های برنامه‌نویسی در مدارس و کتابخانه‌ها راه‌اندازی کرد. حتی کیت‌های ساده مثل Raspberry Pi می‌توانند آموزش را از حالت تئوری به تجربه واقعی تبدیل کنند.

غرق شدن در تنوع ابزارها

وقتی کودک با ده‌ها زبان و محیط برنامه‌نویسی مواجه می‌شود، نمی‌داند از کجا شروع کند. Python؟ Scratch؟ JavaScript؟ همین سرگردانی یا هفته‌ها وقت کودک را تلف می‌کند یا حتی باعث می‌شود که مسیر یادگیری برنامه‌نویسی هیچوقت شروع نشود. برای شروع کدنویسی بلوکی مثل Scratch بهترین انتخاب است. وقتی منطق برنامه‌نویسی جا افتاد، می‌توان او را آرام‌آرام به سمت زبان‌هایی مثل Python هدایت کرد.

یک یادگیری اصولی و مفرح برای کودک با استعدادتان!

برنامه‌نویسی برای بزرگ‌سالان مثل هم روند اولیه و آموزشی‌اش حوصله‌سربر است چه برسد به کودکان! ولی اگر برای هر کدام از چالش‌های آموزش برنامه‌نویسی، یکی از موثر‌ترین راهکارهای یادگیری برای کودکان را به کار بگیرید، لطف بزرگی به او کرده‌اید. کافی است مشکلات یادگیری کدنویسی را بشناسیم، به‌جای ترساندن بچه‌ها آن‌ها را وارد دنیای خلاقانه پروژه‌های واقعی کنیم و آن چالش را به شکلی باز‌ی‌گونه کنار بزنیم.

چالش‌های آموزش برنامه‌نویسی کودکان قرار نیست جلو شما و کودک‌تان را بگیرند، قرار است با یک راه‌حل درست کنار بروند. آکادمی چابک دوره‌های متنوع و مفرحی را طراحی کرده که مخصوص کودکان است. آموزش اسکرچ جونیور گرفته و زبان‌های برنامه‌نویسی دیگر مانند آموزش پایتون مقدماتی مخصوص کودکان همچنین بزرگسالان در این مجموعه برگزار می‌شوند. برای اطلاعات بیشتر از دوره‌های آکادمی چابک به به وب سایت ما مراجعه کنید.