هرچیزی که باید قبل از خرید گلیم بدانید. معرفی انواع گلیم بافی

گلیم نوعی زیرانداز و البته از صنایع‌ دستی کشورمان می‌باشد که از قدیم‌الایام در خانه‌ها و مکان‌های مختلف استفاده می‌شود. به‌طورکلی هنر گلیم‌بافی بیشتر در مناطق روستایی و عشایر انجام می‌شود. البته در شهرها نیز در این زمینه آموزش‌های مفید و خوبی داده می‌شود که نتیجه و ثمره آن ایجاد علاقه به این هنر در بین مردم شهر می‌شود.

خرید گلیم

البته امروزه بافت گلیم فرش بیشتر به‌صورت ماشینی و با استفاده از ابزارآلات مختلف، پیشرفته، مدرن و به طور گسترده توسط کارخانه‌های مختلف در نقاط مختلف ایران انجام می‌شود و محصولاتی مثل فرش‌های ماشینی جایگزین گلیم‌های دستباف شده‌اند.

مواد اولیه در گلیم‌بافی

از ویژگی‌هایی که وجه تمایز بین گلیم و فرش‌های ماشینی می‌باشد نوع و کیفیت مواد اولیه آنها می‌باشد. نخ گلیم از دیرباز و از ابتدا با پشم طبیعی گوسفند و بز یا خامه بافته می‌شود. اما امروزه باگذشت زمان و در عصر حاضر گلیم با نخ پنبه و نخ‌های مصنوعی مثل کرومی و … نیز بافته می‌شود. اما شیوه اصیل و درست بافت گلیم با استفاده از پشم طبیعی می‌باشد.

تاریخچه گلیم و گلیم‌بافی

تاریخچه گلیم و گلیم‌بافی به زمان‌های خیلی دور یعنی زمان انسان‌های اولیه برمی‌گردد. پس از اینکه انسان توانست از پوست حیوانات مختلف برای خود لباس و تن‌پوش تهیه کند به فکر استفاده از پوست حیوانات برای تولید زیرانداز افتاد. سپس با ابداع پشم‌ریسی توسط بشر، گلیم به وجود آمد تا انسان دیگر روی زمین خشک سرد و یا سفت ننشیند.

گستره جغرافیایی گلیم‌بافی

گلیم‌بافی علاوه بر ایران در کشورهای مختلف خاورمیانه و آسیا مثل افغانستان، پاکستان، چین، هند، ترکمنستان و … انجام می‌شود. اگر بخواهیم گستره جغرافی گلیم‌بافی در ایران را نیز توضیح دهیم می‌توانیم به استان‌هایی مثل یزد، آذربایجان، کردستان، کرمانشاه، بلوچستان، خراسان، فارس و … اشاره کنیم.

طرح‌ها و نقش‌های استفاده شده در گلیم

گلیم‌ها مخصوصاً گلیم‌های ایرانی از طراح و نقش‌های بسیار زیبا و مختلف و متنوعی برخوردارند که زیبایی خاصی به گلیم می‌دهند. این طراح‌ها بیشتر هندسی هستند که اشکال مختلفی دارند مانند لوزی چهارگوش، سه‌گوش، شش‌گوش.

البته طرح و نقش‌های متنوع گلیم‌های ایرانی به این شکل‌های هندسی تمام نمی‌شوند و در این گلیم‌ها از اشکال حیوانات مختلف و همچنین گل، بوته و ترمه نیز استفاده می‌شود. علاوه بر این طراح‌ها و اشکال مختلف، متنوع و زیبای به‌کاررفته در این گلیم ها به منطقه جغرافیایی که این گلیم‌ها بافته می‌شوند نیز بستگی دارد و ممکن است این طراح و نقش‌ها در هر منطقه‌ای متفاوت باشد.

انواع گلیم

هر نقطه و منطقه از ایران گلیم مختص به خود را دارند که با هم تفاوت‌هایی را دارند. در ادامه به معرفی انواع مختلف گلیم‌ها می‌پردازیم:

شاهسونی

شاهسون یکی از معروف‌ترین ایل‌ها در ایران می‌باشد. گلیم‌های بافته شده توسط افراد این ایل بسیار ظریف و باظرافت کاری‌های دقیق می‌باشد که به سوماک معروف می‌باشند و در زبان محلی نیز به آن ورنی نیز گفته می‌شود.

طراح و نقش‌های گلیم‌های این نوع، بیشتر حیواناتی مثل اسب، آهو و پرندگان هستند که البته با اشکال هندسی ترکیب می‌شوند این نوع گلیم دارای تنوع بالا می‌باشد و شما می‌توانید گلیم‌های مختلف و متنوعی را از این مدل ببینید.

لری

گلیم‌های اقوام لر از باکیفیت‌ترین گلیم‌های ایران هستند که از این هنر برای ساخت خورجین‌های بسیار بزرگ و نگهداری از وسایل خود استفاده می‌کنند. طرح و نقش این نوع گلیم بیشتر ترکیبی از اشکال هندسی و حیوانات آن منطقه می‌باشد. رنگ‌هایی که در این مدل گلیم بیشتر مورداستفاده هستند عبارت‌اند از سبز، سیاه، آبی و سفید.

گلیم خمسه

این گلیم مربوط به پنج قوم شیرازی می‌باشد و کلمه خمسه نیز به این موضوع اشاره دارد که این پنج قوم در یک استان ادغام شده‌اند. از میان این پنج قوم، دو قوم به عرب‌زبان هستند و دو قوم ترک‌زبان یک قوم هم که به باصری معروف است، به زبان فارسی صحبت می‌کند.

سوماکی نوع گلیمی است که در این قوم‌ها بافته می‌شود و وجود دارد که البته با آن ده بید هم گفته می‌شود. طراحی مدل غالباً تیره است و همچنین ستاره‌هایی به‌صورت موازی و البته مورب نیز روی آن دیده می‌شود.

بلوچی

طرح و رنگ این گلیم‌ها از آب‌وهوای قبایل بلوچ نشئت‌گرفته است. در این مدل بیشتر از رنگ‌های تیره مثل قهوه‌ای، شتری، جگر و آبی تیره استفاده شده است ولی از رنگ‌های روشنی مثل قرمز، سبز و زرد نیز استفاده می‌شود.

هرسین

گلیم‌های مربوط به منطقه‌ای به همین نام در کرمانشاه را هرسین گویند. طرح و نقش‌های زمینه و حاشیه این فرش‌ها بسیار زیبا و البته به‌قدری شلوغ و پرنقش است که فضای خالی بین طرح و نقش‌ها وجود ندارد. از رنگ‌های بکار رفته در این مدل از گلیم می‌توان به قرمز سفید سبز و بنفش اشاره کرد.

قشقایی

این نوع گلیم مربوط به قوم قشقایی می‌باشد طرح و نقش اصلی این مدل طراحی از حیوانات و یا اشکال هندسی نظیر تصویر بز، آهو، طاووس، هشت ضلعی و هشت پر می باشند.

سنه

این گلیم مربوط به سنندج می‌باشد که بسیار زیبا و باکیفیت است بیشتر طرح‌های این نوع را نقش‌های هراتی با طرح زمینه خط‌های مورب و بوته‌ها تشکیل داده‌اند. طراحی آن به این‌گونه بوده که در آن نقش ترنجی در وسط قرار دارد و زمینه نیز رنگین می‌باشد و طرح بوته‌ای زیبایی نیز در آن وجود دارد.

ترکمن

مهم‌ترین ویژگی این نوع از گلیم رنگ‌های آن است که رنگ قرمز در آن نقش اصلی دارد. طرح‌های آن بر اساس یک طرح اصلی که با آن گل گفته می‌شود دسته‌بندی می‌شوند و این گلیم را به‌صورت شش و هشت وجهی می‌بافند. در این نوع از گلیم هر گل نمادی از یک خانواده است.

زرندی

این نوع از گلیم دارای بافت کوچک و همچنین چاک‌دار و بادوام و بلند است. همچنین مربوط به روستاهای زرند، ساوه و قزوین می‌باشد.

افشاری

گلیم دارای ستاره‌های متعددی روی نقش‌ونگار خود است و همچنین دارای رنگ‌های طبیعی و سیر می‌باشد که زیبایی خاصی به آن می‌دهند. از نقش‌های برجسته‌ای که در این نوع از به چشم می‌خورند می‌توان به گل‌های ستاره‌ای درهم‌رفته که به شکل لوزی نیز هستند و همچنین به‌صورت مورب قرار دارند، اشاره کرد.

در پایان

گلیم یکی از بهترین صنایع‌دستی‌ها و زیراندازهایی است که از دیرباز مورداستفاده نیاکان ما بوده و امروزه نیز چه توسط ایرانیان و چه توسط مردم دیگر ملل دنیا استفاده می‌شود. این نوع از زیرانداز دارای طراح‌ها و نقوش بسیار زیبا و متنوعی هست که نشان از تاریخ کهن ایران و البته نشان‌دهنده زیبایی‌های قوم‌های مختلفی است که در ایران وجود دارند.