پشت پرده فیلترینگ؛ بازی برد-برد همه به جز مردم

فیلترینگ در ایران، فراتر از یک محدودیت فنی، به یک صنعت پیچیده با بازیگران متعدد و منافع گوناگون تبدیل شده است. این پدیده، که به ظاهر برای حفظ امنیت و اخلاقیات جامعه طراحی شده، در واقع به یک چرخه معیوب تبدیل شده که منافع بسیاری را تامین می‌کند و به زیان بخش بزرگی از جامعه تمام می‌شود.

بازیگران اصلی این صحنه و نقش آن‌ها

• دولت و نهادهای نظارتی به‌عنوان اصلی‌ترین بازیگر، با اعمال محدودیت‌ها و تعیین سیاست‌های فیلترینگ، نقش محوری در این بازی دارند.
• شرکت‌های فیلترینگ با دریافت بودجه‌های کلان، وظیفه اعمال فیلترینگ را بر عهده دارند و از این طریق سود هنگفتی کسب می‌کنند.
• در مقابل، شرکت‌های ضد فیلترینگ نیز با ارائه ابزارهای دور زدن فیلتر، درآمدهای قابل توجهی به دست می‌آورند.
• پلتفرم‌های داخلی با حمایت دولت و به دور از رقابت سالم، سهم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند.
• بسیاری از دلالان و واسطه ها با سوءاستفاده از شرایط موجود، اقدام به کسب درآمدهای نامشروع می‌کنند.
• در این بازی، کاربران بیشترین زیان را می‌بینند. محدودیت دسترسی به اطلاعات، افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت زندگی از جمله پیامدهای فیلترینگ برای کاربران است.

پیامدهای مخرب فیلترینگ

• کاهش آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات: فیلترینگ، حق اساسی هر فرد برای دسترسی آزاد به اطلاعات را محدود می‌کند و به تبع آن، آزادی بیان را تضعیف می‌کند.
• کاهش نوآوری و خلاقیت: محدودیت دسترسی به منابع اطلاعاتی و ابزارهای توسعه، مانع از رشد و شکوفایی نوآوری و خلاقیت می‌شود.
• افزایش شکاف دیجیتالی: فیلترینگ، شکاف دیجیتالی بین اقشار مختلف جامعه را افزایش می‌دهد و به تبع آن، نابرابری‌های اجتماعی را تشدید می‌کند.
• کاهش رقابت و افزایش انحصار: حمایت دولت از پلتفرم‌های داخلی و محدود کردن رقابت، به ایجاد انحصار در برخی از حوزه‌ها منجر شده است.
• آسیب به اقتصاد کشور: فیلترینگ، به اقتصاد کشور نیز آسیب می‌رساند. کاهش بهره‌وری، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سرمایه‌گذاری خارجی از جمله پیامدهای اقتصادی فیلترینگ است.

راهکار چیست؟

فرآیند تصمیم‌گیری در مورد فیلترینگ باید شفاف و قابل‌فهم برای عموم باشد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ارتباطی و افزایش پهنای باند، می‌تواند به کاهش وابستگی به شبکه‌های خارجی کمک کند. حمایت از تولید محتوا و نرم‌افزارهای داخلی، می‌تواند به کاهش وابستگی به پلتفرم‌های خارجی کمک کند. به جای اعمال محدودیت‌های گسترده، می‌توان با استفاده از ابزارهای هوشمند، محتوای نامناسب را شناسایی و مسدود کرد.

ایجاد سازوکارهایی برای مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های مربوط به فیلترینگ، می‌تواند به افزایش مشروعیت این تصمیمات کمک کند. فیلترینگ، یک مسئله پیچیده با پیامدهای گسترده است. برای حل این مشکل، نیازمند یک رویکرد جامع و همه جانبه هستیم. با اتخاذ راهکارهای مناسب و با همکاری همه بخش‌های جامعه، می‌توان به فضای آزادتر و عادلانه‌تری در حوزه فناوری اطلاعات دست یافت.