هیجان جعلی در مقابل امید واقعی

وقتی پرتاب ناهید ۲، فیلترینگ و کندی اینترنت را پنهان نمی‌کند

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، سه روز پیش با وعده اعلام یک خبر داغ به افکار عمومی، میلیون‌ها شهروند ایرانی را در انتظار گذاشت. این انتظار با کنجکاوی و امید فراوان همراه بود تا شاید گشایشی ملموس و فوری در حوزه ارتباطات و دسترسی به اینترنت رقم بخورد. سرانجام روز جمعه سوم مرداد ماه، خبر […]

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، سه روز پیش با وعده اعلام یک خبر داغ به افکار عمومی، میلیون‌ها شهروند ایرانی را در انتظار گذاشت. این انتظار با کنجکاوی و امید فراوان همراه بود تا شاید گشایشی ملموس و فوری در حوزه ارتباطات و دسترسی به اینترنت رقم بخورد. سرانجام روز جمعه سوم مرداد ماه، خبر رسمی پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره ناهید ۲ به فضا اعلام شد. این پروژه فضایی، که حاصل مشارکت گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و همکاری‌های بین‌المللی با روسیه است، بی‌تردید از منظر علمی و پیشرفت‌های فناورانه، دستاوردی چشمگیر و حائز اهمیت تلقی می‌شود. با این حال، در میان شور و هیجان ناشی از این موفقیت علمی، پرسشی بنیادین در ذهن بسیاری از شهروندان و فعالان حوزه فناوری شکل گرفت: این خبر داغ، دقیقاً برای کدام بخش از مردم ایران معنای واقعی و ملموس دارد؟

به گزارش رسانه فناوری تکنا، پروژه ماهواره مخابراتی ناهید ۲ در ابعاد کلی خود، یک طرح فضایی گسترده و پیچیده محسوب می‌شود که دستاوردهای متعددی را در پی دارد. از جنبه فناوری فضایی، این پرتاب گواهی بر توانمندی‌های رو به رشد ایران در طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌های پیشرفته مخابراتی است. در حوزه پژوهش‌های ارتباطی و مخابراتی، ناهید ۲ می‌تواند به عنوان بستری برای آزمایش و اعتبارسنجی نسل‌های جدید فناوری‌های انتقال داده و برقراری ارتباطات در فضای ماورای جو عمل کند. علاوه بر این، توسعه و اجرای چنین پروژه‌هایی، به تقویت زیرساخت‌های دانش‌بنیان داخلی و بومی‌سازی هرچه بیشتر فناوری‌های پیشرفته در صنایع استراتژیک کشور کمک شایانی می‌نماید. از دیدگاه منطقه‌ای نیز، این موفقیت، جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر مهم و توانمند در عرصه فضایی خاورمیانه تثبیت می‌کند.

با این وجود، مسئله اساسی در این میان، شکاف عمیق میان وعده‌های رسمی و انتظارات واقعی افکار عمومی است. هنگامی که یک مقام دولتی از تریبون رسمی، وعده خبر داغ برای مردم را مطرح می‌کند، توقعات جامعه به سمت تحولات ملموس و فوری در زندگی روزمره سوق پیدا می‌کند. همانطور که هزاران کامنت و بازخورد در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نشان داد بخش عمده‌ای از مردم انتظار داشتند که این خبر داغ، به گشایشی در فضای اینترنت کشور منجر شود؛ به عنوان مثال، رفع فیلترینگ از پلتفرم‌های پرکاربردی نظیر یوتیوب، تلگرام و اینستاگرام که بخش جدایی‌ناپذیری از ارتباطات اجتماعی، کسب‌وکارها و حتی آموزش آن‌ها شده‌اند. آنچه برای این قشر از جامعه داغ و حیاتی تلقی می‌شود، نه یک دستاورد علمی بلندمدت در مدار زمین، بلکه بازگشت امکانات ساده اما ضروری به زیست دیجیتال روزمره‌شان است: ارتباطی آزاد، سریع، پایدار و بدون نیاز به ابزارهای جانبی.

موفقیت‌آمیز بودن پرتاب ماهواره ناهید ۲، در عین حال که ظرفیت‌های مهندسی و فناورانه پویا در کشور را به نمایش می‌گذارد، این نکته را نیز برجسته می‌سازد که با وجود چالش‌ها و تحریم‌های متعدد، ایران توانسته زیرساخت‌هایی را توسعه دهد که تا همین چند سال پیش، صرفاً در حد یک رؤیای دور از دسترس به شمار می‌آمدند. فناوری‌های پیشرفته‌ای که در مراحل طراحی، ساخت و هدایت ماهواره ناهید ۲ به کار گرفته شده‌اند، پتانسیل بالایی برای تسری و کاربرد در حوزه‌های دیگر نیز دارند. این قابلیت‌ها می‌توانند به توسعه بسترهای اینترنت ماهواره‌ای بومی، تقویت خطوط مخابراتی اضطراری در شرایط بحرانی، پایش دقیق منابع طبیعی، سنجش از راه دور برای مدیریت شهری و کشاورزی، و کمک به مدیریت بحران در مقیاس ملی کمک شایانی کنند.

با این حال، باید تأکید کرد که تمامی این دستاوردها و پتانسیل‌های آینده، در جایگاه خود ارزشمند هستند و نقد اصلی متوجه نفس پروژه ناهید ۲ نیست. آنچه به طور جدی مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد، نحوه معرفی این پرتاب به عنوان خبر داغ مورد انتظار مردم است؛ مردمی که در حال حاضر با اولویت‌های فوری‌تر و ملموس‌تری در زندگی روزمره خود دست و پنجه نرم می‌کنند. این اولویت‌ها نه در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین، بلکه در رفع موانع و بهبود کیفیت زیست دیجیتال آن‌ها نهفته است. شهروندان از خبرهای روزمره، انتظار رفع محدودیت‌های دسترسی به اینترنت، بهبود سرعت و پایداری شبکه، و بازگشت به شرایط عادی ارتباطی را دارند، نه گامی در فضا که تأثیر مستقیم و فوری بر زندگی آن‌ها ندارد.

ما در دورانی زندگی می‌کنیم که نه تنها بخش ارتباطی، بلکه کل زیست اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی مردم به اتصال پایدار و آزاد دیجیتال گره خورده است. کشورمان، پس از تجربه یک دوره پرچالش و پرهزینه در ابعاد مختلف، دچار اختلالات عمیق و گسترده‌ای در شبکه اینترنت شد. قطعی‌های مکرر، کندی‌های طاقت‌فرسا و فیلترینگ بی‌منطق پلتفرم‌های حیاتی، نه تنها زندگی روزمره میلیون‌ها نفر را مختل کرده است، بلکه معیشت و بقای بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط آنلاین را نیز به شدت به خطر انداخته و آن‌ها را زمین‌گیر کرده است. این وضعیت، فشار روانی و اقتصادی بی‌سابقه‌ای را بر جامعه تحمیل کرده و نیاز به راه‌حل‌های فوری را بیش از پیش نمایان ساخته است.

در چنین فضای پرچالشی، خبر داغ واقعی برای مردم، نه در پرتاب ماهواره به فضا و نه در تست باند KU در مدار جستجو می‌شود. بلکه این خبر داغ، در باز شدن دسترسی به پلتفرم‌های ارتباطی و اجتماعی که زندگی آن‌ها را تسهیل می‌کند، در رفع اختلالات و موانع استفاده از ابزارهای دور زدن فیلترینگ که برای دسترسی به محتوای آزاد ضروری شده‌اند، در بازگشت اعتماد به بازار دیجیتال که به دلیل ناپایداری‌ها آسیب دیده است، و در نهایت، در توقف نگاه امنیت‌محور و محدودکننده به اینترنت خلاصه می‌شود. برای ده‌ها هزار کسب‌وکار آنلاین، از فروشگاه‌های کوچک اینستاگرامی گرفته تا فریلنسرها و تولیدکنندگان محتوا، حتی ساده‌ترین امکانات یک اتصال پایدار و آزاد، تبدیل به یک رؤیای دست‌نیافتنی و دور از دسترس شده است.