آموزش جامع نحوه استفاده از فوکوس خودکار در دوربین‌های DSLR (قسمت سوم)

در قسمت دوم آموزش نحوه استفاده از سیستم فوکوس خودکار، با ساز و کار سیستم فوکوس خودکار و انواع آن آشنایی پیدا کردیم. همچنین به سراغ مواردی رفتیم که بر روی این سیستم تاثیر گذارند و تک به تک آنها را مورد ارزیابی دقیق خود قرار دادیم. اما هم اینک در این بخش و به دنبال مقاله قبلی، به آموزش و شرح کامل مودها و حالات فوکوس خودکار و AF-Area در دوربین‌های DSLR خواهیم پرداخت؛ کماکان با تک‎نیوز همراه باشید.

2) حالات مختلف فوکوس خودکار دوربین‌های DSLR

امروزه در سیستم فوکوس خودکار دوربین‌های DSLR، شاهد قرار گیری حالات و مودهای مختلف جهت استفاده در شرایط نوری و مکانی متفاوت هستیم. در واقع ممکن است سوژه مورد نظر ما در جلوی لنز بوده و ثابت و آرام باشد و تنها قصد ما از عکاسی از او، ایجاد یک تصویر پرتره ساده باشد. در عین حال ممکن است سوژه ما، یک پرنده در حال پرواز در آسمان باشد و یا گاهی ممکن است از یک سوژه در حال حرکت بخواهیم عکاسی کنیم. به طور کلی در هنگام عکاسی از یک جسم ثابت، نیاز به یکبار انجام فوکوس بر روی سوژه بوده و سپس می‌توان از آن عکاسی کرد. اما اگر جسم مورد نظر دوباره حرکت کرده و جای خود را عوض کند، می‌بایست دوباره بر روی آن فوکوس کرد. ولی اگر شرایط متفاوت بوده و جسم مورد نظر به طور مداوم در حال حرکت باشد، می‌بایست از حالت و مودی خاص به منظور تطابق سریع سیستم فوکوس خودکار دوربین با سوژه مورد نظر استفاده کرد. در واقع، استفاده از حالت فوکوس دستی دوربین دیجیتال در این بخش، کمی سخت و دشوار بنظر می‌رسد. اگر شما نیز دارای یک دوربین DSLR هستید، باید این خبر خوش را به شما بدهیم که در این شرایط می‌توانید از سیستم فوکوس خودکار دوربین خود و حالات مختلف آن کمک بگیرید. پس شاید بهتر باشد به این مودها و حالت سری بزنیم و با هر یک از آنها به تفضیل آشنا شویم:

2-1) سیستم فوکوس تک نقطه‌ای

این نوع حالت از سیستم فوکوس خودکار که با عبارت “Single Area AF” شناخته میشود، در دوربین‌های DSLR کمپانی نیکون با نام AF-S  (مخفف Single Area AF) و در دوربین‌های DSLR شرکت کنون نیز با نام One shot AF دسته بندی شده‌اند. منظور از این حالت، فوکوس ساده بر روی سوژه مورد نظر بوده و در حقیقت، عکاس یک نقطه فوکوس خاص  را انتخاب کرده و دوربین نیز به طور خودکار شاخصه‌های مربوط به کنتراست آن را قفل خواهد کرد (به منظور ذخیره کردن اطلاعات مربوط به فوکوس سوژه مورد نظر در شرایط کنونی). اگر دوربین بر روی این حالت تنظیم شده باشد، در هنگام اعمال نیم فشار بر روی دکمه شاتر دوربین و یا استفاده از دکمه اختصاصی AF (در صورت وجود داشتن)، دوربین به طور خودکار، اطلاعات مربوط به فوکوس بر سوژه مورد نظر را قفل خواهد کرد و در این حالت، اگر جسم از جای خود حرکت کند، (حتی اگر همچنان انگشت خود را بر روی دکمه شاتر دوربین گذاشته باشید و به صورت نیمه بر روی آن فشار آورده باشید) دیگر نیاز به انجام فوکوس مجدد نخواهد بود. از این رو، دیگر نیاز به انجام فوکوس نخواهد بود و به اصطلاح، فوکوس بر روی سوژه “قفل” شده است. در هنگام قرار گیری و تنظیم سیستم فوکوس خودکار بر روی این حالت، اغلب به منظور عکاسی از سوژه، نیاز به قفل کردن فوکوس دوربین بر روی آن است و اگر این پروسه انجام نشود، با زدن دکمه شاتر دوربین، هیچ تغییر خاصی دیده نخواهد شد (به خاطر اشتباه در انجام فوکوس خودکار). البته بعضی از دوربین‌های DSLR دارای تنظیمات پیشرفته‌ای به منظور تغییر این رفتار بوده و برای مثال، دوربین D810 نیکون در بخش تنظیمات دستی در قسمت “Autofocus” دارای گزینه‌ای به نام “AF-S Priority Selection” است و با قرار دادن مقدار آن بر روی گزینه “Release”، عکاس این اجازه را خواهد یافت که در هنگام قرار نداشتن فوکوس بر روی میزان مناسب خود (در صورت تار بودن تصویر و عدم فوکوس بر روی سوژه) بتواند به عکاسی از منظره پیش روی خود بپردازد.

در نهایت چند نکته مهم در مورد نحوه استفاده از این حالت وجود دارد که اشاره به آنها خالی از لطف نیست. ابتدا باید گفت که اگر در حال استفاده از یک فلاش Speedlight اکسترنال هستید و اگر بر روی بدنه آن با واژه “AF-Assist” (به معنای ساتع کردن اشعه‌ای قرمز رنگ) مواجه شدید، حتما می‌بایست از همین مود (AF-S mode) به منظور عکاسی و در کنار آن، بهره بردن از این ویژگی فلاش خود، استفاده کنید. همچنین در بخش جلویی دوربین خود نیز احتمالا با یک لامپ به نام “AF-Assist” روبه‌رو خواهید شد. بهتر است بدانید که این ویژگی تنها از طریق گزینه AF-S قابل استفاده و کاربردی خواهد بود.

2-2) حالت فوکوس خودکار پیوسته و متوالی

این مود که به عنوان دیگر حالت سیستم فوکوس خودکار یک دوربین دیجیتال است و مسلما در تمامی دوربین‌های DSLR مدرن وجود خواهد داشت، با نام Continuous/AF-C در دوربین‌های کمپانی نیکون و با نام AI Servo در دوربین‌های شرکت کنون شناخته می‌شود. این حالت به منظور عکاسی و دنبال کردن اجسام در حال حرکت مورد استفاده قرار می‌گیرید و بیشتر استفاده از آن در زمینه‌های عکاسی ورزشی، حیات وحش و محیط‌های با سوژه‌های غیر ساکن دیده می‌شود. در واقع از نظر نحوه انجام فوکوس در این مود باید اینطور توضیح داد که سیستم فوکوس خودکار دوربین، حرکات سوژه مورد نظر را بررسی و آنالیز کرده و سپس محل قرار گیری بعدی آن را پیش بینی خواهد کرد. در ادامه، فوکوس را بر روی نقطه فوکوس پیش بینی شده قرار خواهد داد. شناسایی و انجام فوکوس خودکار بر روی سوژه، در حالتی که جسم یا خود عکاس در حال حرکت باشند از اصلی‌ترین ویژگی‌ها و مزایای سیستم فوکوس خودکار پیوسته یا متوالی (Continuous mode) به حساب می‌آید. تنها کاری که عکاس، در هنگام قرار گیری سیستم فوکوس خودکار دوربین بر روی این حالت، می‌بایست انجام دهد این است که دست خود را به حالت نیم فشار بر روی کلید شاتر دوربین قرار دادن و آن را به همین شکل نگه دارد و یا در صورت وجود دکمه اختصاصی AF، کلید مربوطه را فشرده و در همان حالت باقی بماند. در این حالت، سیستم فوکوس خودکار دوربین به طور خودکار به دنبال کردن سوژه مورد نظر خواهد پرداخت و از این نظر هیچ گونه نگرانی خاصی وجود نخواهد داشت. در مقایسه با حالت قبلی (سیستم فوکوس تک نقطه‌ای)، فوکوس خودکار پیوسته دارای تنظیمات بسیار پیشرفته‌تر و گسترده‌تری بوده (مخصوصا در دوربین‌های DSLR سطح بالا) و قادر به انجام عملیات پیچیده‌تری نیز می‌باشد. دنبال کردن سوژه در حالت فوکوس تک نقطه‌ای یا چند نقطه‌ای، از جمله مثال‌هایی در این باره هستند.

2-3) حالت فوکوس ترکیبی یا هیبریدی

بعضی از دوربین‌ها دارای مود دیگری به نام AF-A در دوربین‌های کمپانی نیکون و AI Focus AF در دوربین‌های شرکت کنون بوده و در واقع این حالت از سیستم فوکوس خودکار، یک حالت ترکیبی است که وظیفه آن، تغییر و جابه‌جایی حالات فوکوس خودکار دوربین بین دو گزینه “سیستم فوکوس تک نقطه‌ای” و همچنین “حالت فوکوس خودکار پیوسته و متوالی” (دو حالت فوکوس خودکار قبلی) می‌باشد. ساز و کار انجام این نوع از فوکوس خودکار نیز به این شکل است که دوربین اطلاعات مربوط به سوژه خود را شناسایی کرده و تعیین می‌کند که جسم مورد نظر در حال حرکت بوده و یا ساکن است. در صورت ساکن بودن جسم مورد نظر، سیستم فوکوس خودکار تک نقطه‌ای انتخاب خواهد شد و در حین حرکت کردن سوژه، سیستم فوکوس خودکار به حالت فوکوس خودکار پیوسته تغییر حالت خواهد داد. جالب است بدانید که، حالت AF-A، مود پیشفرض سیستم فوکوس خودکار موجود بر روی بسیاری از دوربین‌های DSLR سطح مبتدی شرکت نیکون است و در حقیقت، این حالت به منظور پوشش دادن تمامی شرایط قرار گیری یک عکاس آماتور به عنوان یک مود پیشفرض انتخاب شده است و در شرایط محیطی و نوری متفاوت، کار خود را به نحو احسنت انجام می‌دهد. حتی جالبتر این است که بسیاری از دوربین‌های DSLR حرفه‎ای و سطح بالا دارای این مود نبوده و تخصصی‌تر به این موضوع نگاه می‌کنند، زیرا این حالت بیشتر به کار عکاسان تازه وارد آمده و برای آموزش عکاسی و شروع این حرفه بسیار مناسب است.

2-4) فوکوس خودکار تمام وقت

این حالت که نوعی جدید از فوکوس خودکار به حساب می‌آید و با نام AF-F شناخته می‌شود، توسط کمپانی نیکون به جامعه عکاسان معرفی شد و این ویژگی هم اینک در دوربین‌های DSLRی همچون D3100 و یا D7000 و دیگر دوربین‌های پیشرفته‌تر این سری دیده می‌شود. اما از نگاه کاربردی و بررسی محل استفاده آن باید گفت که این ویژگی به منظور استفاده از فوکوس خودکار دوربین در هنگام فیلمبرداری و ضبط تصاویر در حالت Live View استفاده می‌شود. در حقیقت این حالت از سیستم فوکوس دوربین، به طور تمام وقت به دنبال سوژه مورد نظر بوده و آن را تعقیب می‌کند و نیاز‌های فوکوس در حالت فیلمبرداری دوربین را برطرف خواهد نمود. البته در حالی که به نظر می‌رسد، حالت مزبور بسیار کاربردی و خاص باشد، باید گفت که این ویژگی برای اجسام و سوژه‌هایی که با سرعت نسبتا زیادی در حال حرکت هستند، کارا نبوده و نمی‌توان به آن اطمینان کرد. به همین منظور، کمپانی ژاپنی نیکون در حال کار کردن بر روی این حالت به جهت بهبود بخشیدن به سرعت و دقت آن بوده و احتمالا در آینده شاهد بروز سیستم بهتر و دقیقتر و همچنین کم اشتباه‌تری در این بخش خواهیم بود. البته کاربرانی که بیشتر به عکاسی پرداخته و کمتر به سمت مود فیلمبرداری می‌روند، لازم نیست نگرانی خاصی در این مورد داشته باشند.

البته اگر بخواهیم در مورد تجربه‌ای که در این زمینه کسب کرده‌ایم، توضیح دهیم، باید گفت که بیشتر از حالت AF-C بر روی دوربین (نیکون) خود استفاده کنید و تنها در موقعیت‌هایی که دوربین قادر به فوکوس و عکاسی نمی‌باشد (مثلا در شرایط نوری ضعیف) از مود AF-S دوربین خود بهره ببرید.

2-5) نحوه جابه‌جایی بین مودهای سیستم فوکوس خودکار

اگر در مورد نحوه تغییر حالات فوکوس خودکار دوربین خود اطلاعاتی ندارید، اولین پیشنهاد ما به شما، مطالعه دفترچه راهنمای مخصوص به مدل دوربین خودتان است، زیرا هر دوربین دارای کلید‌ها و دکمه‌های مودها و حالات فوکوس منحصر به خود بوده و گاهی تفاوت‌های بسیار زیادی میان آنها دیده می‌شود. برای مثال در یک دوربین DSLR سطح مبتدی با نیمه حرفه‌ای به منظور تغییر حالت فوکوس خودکار دوربین می‌بایست به بخش تغییر حالات فوکوس خودکار در محل نمایشگر اصلی یا نمایشگر کوچک موجود در بخش فوقانی بدنه دوربین (نمایشگر Info) مراجعه کنید، اما در یک دوربین DSLR سطح پیشرفته‌تر، موضوع کمی تفاوت داشته و در بخش قدامی بدنه دوربین شاهد قرار گیری دکمه‌ای اختصاصی به همین منظور هستیم. برای مثال در بخش جلویی بدنه دوربین D700 نیکون (بر طبق تصویر زیر) دکمه‌ای اختصاصی وجود دارد که منحصرا وظیفه آن، اجرای عملیات مزبور به منظور جابه‌جایی میان حالات مختلف سیستم فوکوس دوربین DSLR می‌باشد.

با چرخاندن این پیچ تنظیم و قرار دادن آن بر روی حرف “C”، حالت Continuous/AF-C یا همان فوکوس خودکار پیوسته انتخاب خواهد شد. همچنین با چرخاندن و قرار دادن آن بر روی بر چسب “S”، سیستم فوکوس خودکار دوربین بر روی مود Single Area Focus/AF-S یا همان سیستم فوکوس تک نقطه‌ای تنظیم خواهد شد. در نهایت با قرار دادن نشانه‌گر بر روی گزینه “M” می‌توانید به صورت دستی به تنظیم فوکوس لنز دوربین پرداخته و آن را از حالت فوکوس خودکار خارج سازید.

3) حالات مختلف AF-Area (فوکوس خودکار منطقه‌ای)

اگر بخواهیم به مسائل پیچیده‌تری اشاره کنیم، باید گفت که دوربین‌های DSLR دارای بخشی دیگری به نام AF-Area Mode بوده و که به عکاسان این امکان را می‌دهد که از میان تنظیمات بسیار زیادی، گزینه‌های مورد نظر خود را به منظور اعمال بر روی حالات فوکوس تک نقطه‌ای و یا پیوسته‌ای همچون AF-S, AF-C, AF-A و یا AF-F انتخاب کنند. بسیاری از دوربین‌های DSLR مبتدی و حتی نیمه حرفه‌ای دارای بخشی در منو تنظیمات با نام “AF-Area Mode” بوده که به طور خاص، این ویژگی را تنظیم می‌کند. اما در دوربین‌های حرفه‌ای و سطح بالاتر، این موضوع کمی تفاوت داشته و در دوربین‌هایی همانند D300s/D700/D3s/D3x نیکون شاهد قرار گیری کلیدی مخصوص در بخش خلفی بدنه دوربین به منظور انتخاب گزینه مورد نظر هستیم. البته در دوربین‌های جدیدتری همانند D810 و D4s، دیگر این کلید وجود نداشته و جای آن با تک دکمه‌ای در بخش قدامی دوربین عوض شده است. اما احتمال تا به این جای کار این سوال برایتان مطرح شده است که وظیفه AF-Area Modes چیست و در واقع به چه چیزی می‌پردازد. در ادامه با تک‌نیوز همراه باشید تا با این ویژگی و حالات مختلف آن آشنایی پیدا کنیم.

3-1) فوکوس خودکار منطقه‌ای – تک نقطه‌ای

وقتی که گزینه Single Point در دوربین‌های شرکت نیکون یا گزینه Manual AF Point در دوربین‌های کمپانی کنون را از منو AF-Area Mode، انتخاب می‌کنید دوربین شما تنها از یک نقطه فوکوس به منظور انجام فوکوس استفاده می‌کند و عمل انتخاب آن یک نقطه فوکوس نیز از طریق منظره‌یاب یا همان Viewfinder دوربین امکان پذیر خواهد بود. بنابراین با جابه‌جایی در میان کل نقاط فوکوس موجود بر روی منظره‌یاب (با حرکت به سمت بالا و پایین و همچنین چپ و راست)، می‌بایست در این میان، یک نقطه به منظور انجام فوکوس انتخاب شود و در این حالت سیستم فوکوس دوربین، تنها اطلاعات مربوط به کنتراست میان پیکسلی آن نقطه را جمع‌آوری و تشخیص داده و نسبت به انجام فوکوس دقیق بر روی آن نقطه (با توجه به عمودی یا کراس تایپ بودن آن نقطه) اقدام خواهد نمود. بنابراین بهتر است در هنگام عکاسی از اجسام و سوژه‌های ساکن همچون عکاسی از منظره یا ساختمان (در زمینه عکاسی معماری) از سیستم فوکوس خودکار نقطه‌ای استفاده شود. همچنین پیشنهاد می‌شود در هنگام عکاسی پرتره از فرد ساکن و غیر متحرک، تک نقطه فوکوس انتخاب شده را بر روی چشم فرد قرار دهید، زیرا این سطح از فوکوس، عمق میدان مناسب‌تری را ایجاد کرده و همچنین به دلیل بیشترین اختلاف رنگ‌ها در آن، سیستم فوکوس خودکار دوربین، کار خود را به شکل بهتری انجام خواهد داد.

3-2) فوکوس خودکار منطقه‌ای – متحرک

گزینه‌ای دیگری از منو AF-Area Mode که با آن آشنا خواهیم شد، Dynamic در دوربین‌های کمپانی نیکون و AF Point Expansion در دوربین‌های شرکت کنون است. در این حالت، مانند بخش قبلی، عکاس یک نقطه خاص فوکوس را انتخاب کرده و دوربین نیز در ابتدا به طور خودکار بر روی آن نقطه، بهترین حالت فوکوس خود را در نظر می‌گیرد. در حالی که تنها، یک نقطه فوکوس از جانب عکاس انتخاب شده است، اما با حرکت کردن سوژه‌ای که فوکوس بر روی آن قرار دارد، سیستم فوکوس خودکار دوربین به طور به شناسایی کنتراست نقاط فوکوس مجاور آن نقطه پرداخته و اطلاعات مشابه با آن یک نقطه فوکوس را جمع آوری می‌کند و در نتیجه، سوژه خود را به این شکل تعقیب کرده و در میان نقاط فوکوس دوربین حرکت می‌کند تا همیشه سوژه مورد نظر را در واضح‌ترین حالت خود به تصویر بکشد. (اما در نهایت همیشه بر روی یک نقطه فوکوس کار خود را انجام می‌دهد). کاربر نیز می‌بایست در هنگام حرکت سوژه مورد نظر خود، سعی در قرار دادن آن در نزدیکی نقطه فوکوس مورد نظر داشته باشد و آن را از نقاط مجاور نقطه فوکوس تعیین شده خارج نسازد تا در نهایت بتواند عکس خود را از سوژه مورد نظر به ثبت برساند. اما بهتر است بدانید که در صورت حرکت سیستم فوکوس خودکار به نقاط مجاور نقطه فوکوس تعیین شده، این حالت در منظره‌یاب و در هنگام قبل از عکاسی قابل مشاهده نبوده و تنها در زمان بعد از ثبت عکس قابل تشخیص خواهد بود.

در مورد سطح عملکردی این مود نیز باید گفت که در هنگام قرار گیری تنظیمات فوکوس منطقه‌ای بر روی حالت Dynamic، سیستم فوکوس دوربین، بسیار سریع و دقیق عمل کرده و قابلیت تعقیب سوژه‌هایی با سرعت زیاد را نیز دارد. حتی در این حالت می‌توان به آسانی به تعقیب یک پرنده در حال پرواز در آسمان (سوژه دشوار) نیز پرداخت. البته جالب است بدانید که دوربین‌های سطح حرفه‌ای و مدرنتر دارای تنظیماتی به منظور ویرایش تعداد نقاط فوکوس فعال شونده در مجاور تک نقطه فوکوس تعیین شده، بوده و برای مثال در دوربین نیمه حرفه‌ای D7100 نیکون تنظیماتی وجود دارد که به عکاس اجازه انتخاب بین گزینه‌های 9، 21 و 51 نقطه فوکوس مجاور را خواهد داد. بنابراین اگر به منظور تعقیب سوژه خود، این حالت را انتخاب کرده‌اید و در عین حال، قصد تعقیب سوژه‌ای با ابعاد کوچکتر را داشته باشید، می‌توانید از گزینه حداقل تعداد نقاط فوکوس مجاور یعنی 9 عدد استفاده کنید. همچنین اگر قصد در نظر داشتن تمامی فریم را داشته و جسم بزرگی را به عنوان سوژه خود در نظر داشته باشید، می‌توانید از گزینه 51 نقطه (تمامی نقاط فوکوس) این دوربین استفاده کنید. در کنار آن، بسیاری از دوربین‌های مدرن کمپانی نیکون دارای گزینه‌ای به نام “3D-Tracking Mode” (حالت تعقیب سه بعدی سوژه) بوده و با استفاده از این گزینه و انتخاب آن، مشابه حالات قبلی، ابتدا یک نقطه فوکوس به عنوان سوژه مورد نظر توسط عکاس تعیین می‌شود و سپس سیستم فوکوس خودکار دوربین وارد کار شده و هر چه تعداد که نیاز باشد، نقاط فوکوس دوربین را فعال کرده و در شکل‌های مختلف، از آنها استفاده خواهد کرد. البته با وجود شباهت‌هایی با موارد قبلی، ساز و کار فعالیت این سیستم کمی متفاوت است و در حقیقت، در حالت قرار گیری دوربین بر روی گزینه 3D-Tracking Mode، سیستم فوکوس دوربین به دنبال سوژه‌های همرنگ آن بوده و آن را به عنوان بخشی از جسم در نظر خواهد گرفت. در واقع این سیستم به تشخیص منظره روبه‌رو اقدام کرده و رنگ جسم را شناسایی می‌کند و بدین شکل به تعقیب سوژه مورد نظر خواهد پرداخت. برای مثال فرض کنید که در حال عکاسی از یک پرنده سفید رنگ هستید و آن پرنده سفید رنگ در میان بسیاری از پرندگان سیاه رنگ قرار دارد. این سیستم فوکوس، به طور خودکار بر روی پرنده مورد نظر فوکوس کرده و آن را تعقیب خواهد کرد و در صورت حرکت کردن سوژه و یا در حال حرکت بودن دوربین، جسم مورد نظر در سطح فوکوس دوربین خواهد بود و می‌توان به راحتی از آن عکاسی کرد. اگر بخواهیم دو حالت “3D-Tracking Mode” و “Dynamic” را با هم مقایسه کنیم، این طور باید گفت که در حالت تعقیب سه بعدی سوژه، سیستم فوکوس خودکار دوربین از تمامی ظرفیت نقاط فوکوس خودکار دوربین به منظور شناسایی و تشخیص رنگ‌ها، استفاده خواهد کرد، اما در حالت تعقیب دینامیک یا متحرک، کاربر از بین 9 نقطه تا حداکثر تعداد نقطه‌ها، نقاط مجاوری که اجازه فوکوس دارند را انتخاب کرده و بخشی به نام “Zone” یا “قلمرو فوکوس” را بوجود خواهد آورد. برای مثال اگر در حال استفاده از سیستم فوکوس دینامیک هستید، در حداقل میزان نقاط مجاور نقطه اصلی، قلمرو فوکوس شما شامل 9 نقطه خواهد بود. نقاطی که (8 نقطه) دور تا دور نقطه اصلی (یک نقطه) را گرفته‎اند و تک نقطه فوکوس دوربین، بین این 9 نقطه به طور خودکار جابه‌جا خواهد شد. حتی اگر سوژه مورد نظرتان از داخل قلمرو فوکوس در نظر گرفته شده (در این مثال برابر 9 نقطه) خارج شود، دیگر دوربین توانایی فوکوس بر روی سوژه را نخواهد داشت. اما در حالت تعقیب سه بعدی سوژه، دوربین به تعقیب جسم مورد نظر خود پرداخته و این در حالی است که، تغییرات بوجود آمده و جابه‌جایی میان نقاط فوکوس فعال شده به طور زنده بر روی منظره‌یاب دوربین به نمایش در خواهد آمد. تفاوت دیگر میان این دو حالت فوکوس در این است که در صورت قرار داشتن مود فوکوس منطقه‌ای بر روی تعقیب سه بعدی سوژه، در هنگام خارج شدن سوژه در حال تعقیب از نقطه ابتدایی تعیین شده به عنوان فوکوس، باز هم سیستم فوکوس خودکار، جسم مورد نظر را در حالت فوکوس قرار داده و در صورت قرار گرفتن آن، حتی در زیر یکی از نقاط فوکوس، باز هم تصویر واضحی را از آن ارائه خواهد داد (در حالی که در هنگام استفاده از مود دینامیک می‌بایست مواظب خارج نشدن سوژه مورد نظر از میزان قلمرو فوکوس تعیین شده خود، باشیم). اما با تمام این تفاسیر اگر بخواهیم از نظر کاربردی و عملکردی به مسئله نگاه کنیم، باید بگوییم که بهتر است در هنگام عکاسی از پرندگان، حیات وحش و یا هر چیز در حال حرکت دیگر، بیشتر از حالت دینامیک با تعداد نقاط قلمرو فوکوس کمتر (9 یا 21 عدد) استفاده کنید. زیرا تجربه ثابت کرده است که در هنگام عکاسی از پرندگان در حالت دستی و قرار گرفتن حالت فوکوس بر روی تعقیب سه بعدی، به دلیل همرنگ بودن بعضی اجسام با سوژه مورد نظر (و به دلیل ساز و کار این مود و وابستگی آن به رنگ‌های تمامی نقاط فوکوس موجود در منظره‌یاب)، احتمال از دست رفتن فوکوس سوژه، وجود خواهد داشت. همچنین سرعت تعقیب آن نیز نسبت به مودهای دیگر در سطح پایینتری قرار دارد. همچنین در هنگام استفاده از حالت دینامیک، اگر مساحت قلمرو فوکوس خود را به تعداد نقاط کمتری کاهش دهید، نتیجه بهتری خواهید گرفت و عملیات فوکوس بر روی سوژه مورد نظر با دقت بیشتری انجام خواهد شد.

3-3) فوکوس خودکار منطقه‌ای – خودکار

این حالت که در دوربین‌های شرکت نیکون با نام Auto-Area AF و در دوربین‌های کمپانی کنون با نام Automatic AF Point Selection شناخته می‌شود، از متد و روش دوربین‌های point and shoot به منظور انجام عمل فوکوس استفاده می‌کند. در حقیقت بسته به موضوعی و یا سوژه‌ای که می‌خواهید از آن عکاسی کنید، دوربین، فوکوس مورد نظر شما را به طور خودکار تنظیم خواهد کرد. البته باید این مورد را نیز ذکر کرد که ساز و کار انجام این حالت بسیار پیچیده بوده و در نهایت باید گفت که سیستم فوکوس خودکار دوربین به طور خودکار به ارزیابی تصاویر پرداخته و رنگ پوست انسان را(با ارزیابی اطلاعات مربوط به رنگ خاص پوست فرد و همچنین استفاده از الگوریتم‌های موجود در زمینه تشخیص صورت افراد) در داخل کادر عکس تشخیص می‌دهد و در ادامه بر روی صورت فرد فوکوس می‌کند. اگر هم تعداد زیادی از افراد توسط دوربین شناسایی شده باشند، نزدیکترین فرد به دوربین تحت فوکوس دستگاه قرار خواهد گرفت. همچنین اگر دوربین رنگ پوست هیچ فردی را تشخیص ندهد، به طور معمول بر روی نزدیکترین و بزرگترین جسم موجود در صحنه یا کادر عکس فوکوس خواهد کرد. علاوه بر آن اگر در حال عکاسی در حالت Single Area یا AF-S (فقط در دوربین‌های نیکون) هستید، و در ادامه، مود Auto-Area AF را انتخاب می‌کنید، در این حالت و برای مدت زمانی کوتاه (برای چند ثانیه) دوربین، نقاط فوکوس برگزیده شده خود را برای شما به نمایش می‌گذارد و به شما این امکان را خواهد داد که نقاط مورد نظر را مشاهده کرده و آنها را تایید کنید. همچنین این ویژگی در دوربین‌های DSLR کمپانی کنون نیز وجود داشته و با نام “Automatic AF point selection in One-Shot AF mode” خوانده میشود. البته در اکثر موارد، استفاده از این حالت توصیه نمی‌شود. زیرا در بخش‌های کنترل دستی فوکوس، عمل انجام فوکوس بر روی جسم با سرعت و دقت بیشتری انجام خواهد شد. اما زمانی که می‌بایست به سرعت بر روی فرد مورد نظر فوکوس کرده و زمان به منظور انتخاب حالات فوکوس و تنظیم نقاط مربوط به آنها وجود ندارد، و همچنین زمانی که در زوایای دشوار عکاسی قرار گرفته‌اید و یا هنگامی که در حال استفاده از مود Live View هستید، می‌توانید از ویژگی‌های این مود بهره ببرید.

3-4) فوکوس خودکار منطقه‌ای – چند نقطه‌ای یا گروهی

دوربین‌های DSLR جدید و حرفه‌ای کمپانی نیکون همانند دوربین‌های D810 و D4S با حالت خاصی از سیستم فوکوس خودکار به نام Group-area Autofocus، مورد رونمایی قرار گرفته‌اند. در مقایسه این حالت با سیستم فوکوس خودکار تک نقطه‌ای می‌بایست این طور توضیح داد که حالت فوکوس خودکار چند نقطه‌ای یا گروهی، تعداد پنج نقطه از نقاط فوکوس خودکار دوربین را به حالت فعال در آورده و در واقع وظیفه آنها، دنبال کردن هر چه بهتر سوژه مورد نظر است. در حقیقت می‌توان گفت که این حالت به منظور فوکوس اولیه و سپس دنبال کردن یک سوژه در حال حرکت بسیار مناسب بوده و در مقایسه با حالات فوکوس خودکار تک نقطه‌ای و یا دینامیک، کار خود را بسیار بهتر و باکیفیت بیشتری انجام می‌دهد. حتی عملکرد این حالت تا آن حد بالاست که می‌تواند یک پرنده در حال پرواز در آسمان را زمانی که در حال حرکت به شکلی نامنظم است، دنبال کرده و آن را تعقیب کند. در چنین شرایطی است که ارزش این حالت بیشتر به چشم آمده و در حقیقت، عکاس شاهد نتایج بسیار بهتری از ثبت تصاویر در مقایسه با حالت دینامیک و دیگر حالات است. همچنین در این حالت، دقت فوکوس دوربین بسیار بالاتر بوده و با هر بار عکاسی و ثبت تصویر سوژه، عمل ثبات فوکوس با قدرت بیشتری انجام می‌شود.

اما هم اینک شاید سوال در ابن باشد که ساز و کار انجام این نوع فوکوس چگونه است؟ اساسا در هنگام استفاده از این حالت، در منظره‌یاب دوربین خود شاهد قرار گیری چهار نقطه در نزدیکی هم هستید که نقطه پنجم نیز درست در وسط آن نقاط قرار داشته و البته وجود آن از چشمان عکاس مخفی مانده است. همچنین این امکان نیز وجود خواهد داشت که کاربر این چهار نقطه را جابه‌جا کرده و آن را بر روی محل دلخواه خود قرار دهد. این مورد از طریق مدیریت کنترل‌های موجود در بخش پشتی بدنه دوربین تامین خواهد شد (البته پیشنهاد می‌شود که سوژه مورد نظر خود را در بخش میانی کادر عکس خود نگه دارید، زیرا در این حالت مجبور خواهید بود، پنج نقطه مورد نظر را در بخش میانی منظره‌یاب دوربین حرکت داده و به همین دلیل از نقاط فوکوس خودکار کراس تایپ که دارای دقت و عملکرد بسیار بهتر هستند، استفاده می‌شود). در هنگام انتخاب اولیه نقطه سوژه مورد نظر، فوکوس اولیه هر پنج نقطه به طور همزمان انجام خواهد شد و البته از بین این پنج نقطه، بخشی از سوژه که فاصله کمتری تا دوربین دارد، به عنوان نقطه فوکوس اصلی دوربین انتخاب خواهد شد. مسلما حالات مختلف فوکوس خودکار تا به اینجا، کمی گیج کننده بوده است. اما خب بهتر است بدانید که تمامی این حالات دارای ویژگی‌های منحصر به فرد خود بوده و هیچ کدام از آنها، کامل نیستند و در واقع نمی‌توان از یکی از آنها به منظور عکاسی در تمامی شرایط استفاده کرد. به همین دلیل می‌بایست تفاوت‌های آنها را با یکدیگر بدانیم تا بتوانیم در شرایط واقع شده در آن، از بهترین سیستم فوکوس در دسترس خود استفاده کنیم. بدین منظور باید گفت که ساز و کار سیستم فوکوس خودکار چند نقطه‌ای یا گروهی با حالت فوکوس خودکار دینامیک تفاوت دارد. همانطور که قبلا مشاهده کردید، در حالت فوکوس خودکار دینامیک و در دقیق‌ترین حالت آن که 9 نقطه به منظور انجام فوکوس انتخاب می‌شد، در حقیقت در ابتدا، یک نقطه به عنوان فوکوس اصلی سیستم دوربین برگزیده شده و سپس 8 نقطه دور آن را می‌گرفتند. در این حالت، اولویت فوکوس بر روی نقطه میانی بوده و در واقع، 8 نقطه اطراف، از اطلاعات فوکوس نقطه میانی پیروی می‌کردند. در این حالت اگر سوژه از نقطه میانی خارج می‌شد (به دلیل نداشتن میزان اختلاف کنتراست بین پیکسلی استاندارد و مناسب)، 8 نقطه دیگر وارد کار می‌شدند و به انجام عمل فوکوس بر روی سوژه کمک می‌کردند. در این حالت اگر سوژه مورد نظر از 8 نقطه انتخاب شده خارج می‌شدند، دیگر فوکوسی بر روی جسم مورد نظر انجام نمی‌شود و در واقع، سوژه از قلمرو فوکوس فرار کرده بود. اما در سیستم فوکوس خودکار چند نقطه‌ای، موضوع کمی متفاوت است و دوربین از پنج نقطه فوکوس موجود به طور همزمان استفاده کرده و در حقیقت، هیچ کدام از آنها بر دیگری اولویت خاصی ندارند. هر پنج نقطه سعی دارند که بر روی نزدیکترین سوژه موجود در بین خود فوکوس کرده و هر کدام از آنها از این ویژگی برخوردار بود، سیستم از عملکرد آن پیروی خواهد نمود.

استفاده از این حالت سیستم فوکوس خودکار در زمینه‌های عکاسی پرندگان و یا حیات وحش، دارای مزایای خاص خود است. البته پیشنهاد می‌شود از این حالت به منظور عکاسی در حیطه ورزش‌های گروهی و یا تیمی استفاده نشود (به دلیل قاعده فوکوس بر روی نزدیکترین سوژه). همان طور که در تصویر بالاتر دیده می‌شود، اگر قصد انجام عکاسی از گروهی از اسکیت بازان را داشته باشید و اگر بخواهید بر روی فرد نفر اول از جلو، تصویر واضحی را به ثبت برسانید، این حالت از فوکوس خودکار، عملکرد بسیار شگفت آوری را از خود بر جای خواهد گذاشت. زیرا در این حالت به طور خودکار بر روی نزدیکترین سوژه فوکوس می‌شود. مثال بهتر دیگری که می‌توان به آن اشاره نمود، همانند تصویر بالا، استفاده از این حالت در عکاسی از یک پرنده در حالت سکون است که بر روی شاخه‌ای ایستاده و در حال استراحت است. اگر موقعیت عکاس طوری باشد که در روبه‌رو و یا کمی بالاتر از سوژه مورد نظر قرار گرفته باشد (چون اگر زیر آن قرار گرفته باشد، فوکوس بر روی نزدیکترین سوژه، یعنی شاخه درخت خواهد بود)، با ثبت تصویر از جسم مورد نظر، تصویر پس‌زمینه آن به طور کامل محو خواهد شد. در همین موقعیت، اگر بخواهید از حالت فوکوس خودکار دینامیک استفاده کنید، ابتدا می‌بایست فوکوس اولیه خود بر روی سوژه مورد نظر را انتخاب کنید. بعد از انتخاب نقطه اولیه، سیستم فوکوس خودکار دوربین سعی خواهد کرد که بر روی نقطه مورد نظر فوکوس کند. اگر تک نقطه‌ای که در ابتدا انتخاب می‌شود، طوری باشد که بر روی همین پرنده فوکوس کرده باشد، دوربین اطلاعات کنتراست بدن آن را به سیستم ارائه خواهد داد و فوکوس به بهترین شکل بر روی پرنده انجام خواهد شد. اما زمانی که با تکان خوردن ناگهانی پرنده، در انتخاب آن نقطه اولیه دچار اشتباه شده و تک نقطه فوکوس اولیه بر روی تصویر پس‌زمینه آن تنظیم شود، تصویر پرنده تار خواهد شد. این در حالی است که در حالت چند نقطه‌ای این طور نبوده و اگر مطمئن هستید که جسم مورد نظر شما، نزدیکترین سوژه در جلوی لنز دوربین در میان آن پنج نقطه انتخاب شده است، می‌بایست در صورت وجود این حالت، به منظور ثبت تصاویر باکیفیت‌تر حتما از این حالت استفاده کنید. مسلما استفاده از سیستم فوکوس خودکار در هنگام عکاسی از سوژه‌های کوچک اندام، چالش برانگیز خواهد بود. البته زمانی که در حالت عکاسی از سوژه پرنده ایستاده بر روی شاخه درخت هستید، می‌بایست مواظب دیگر شاخه‌های درخت موجود در بین دوربین و پرنده که در حال حرکت و تکان خوردن هستند، نیز باشید. در حقیقت در زمینه استفاده از حالت دینامیک، حساس‌ترین مرحله مربوط به انتخاب تک نقطه فوکوس اولیه دوربین است. پس بهتر است در هنگام استفاده از این مود، هر چه زودتر بر روی جسم مورد نظر خود فوکوس کرده و سپس می‌توانید براحتی آن را تعقیب کنید و یا از آن عکاسی کنید. این موضوع زمانی اهمیت می‌یابد که پرنده بر روی شاخه به صورت ساکن قرار گرفته است و می‌بایست قبل از به پرواز در آمدن ناگهانی آن، فوکوس بر روی سوژه انجام شود.

همان طور که در بخش‌های پیشین به آن اشاره شد، در حالت فوکوس خودکار چند نقطه‌ای، هیچ اولویت خاصی به پنج نقطه فوکوس داده نمی‌شود و در واقع، هر پنج نقطه به طور همزمان به عمل فوکوس خودکار اقدام می‌کنند. همان طور که در تصویر قبلی دیده می‌شد، در حالت فوکوس خودکار چند نقطه‌ای، اگر حتی یکی از پنج نقطه فوکوس مزبور، بر روی پرنده باشد و بقیه موارد بر روی تصویر پس‌زمینه قرار گرفته باشند، به دلیل نزدیکتر بودن پرنده نسبت به تصویر پس زمینه خود، فوکوس بر روی پرنده قرار تنظیم خواهد شد. زمانی که پنج نقطه فوکوس به صورت اولیه بر روی سوژه مورد نظر قرار گرفت و فوکوس تنظیم شده مورد تایید عکاس فرار گرفت، سیستم فوکوس خودکار چند نقطه‌ای وارد عمل شده و از این به بعد به تعقیب سوژه مورد نظر خواهد پرداخت (حتی اگر یک نقطه از پنج نقطه فوکوس هم بر روی سوژه مورد نظر قرار گرفته باشد). البته بهتر است بدانید که اگر سوژه مورد نظر شما دارای سرعت بسیار زیادی بوده و طوری باشد که نتوانید آن را دنبال کرد و در بین نقاط فوکوس خود قرار دهید، سرنوشتی همانند حالت دینامیک رخ خواهد داد و عمل فوکوس خودکار مختل خواهد شد. از نظر تجربی باید گفت که حالت فوکوس خودکار چند نقطه‌ای در زمینه تعقیب سوژه‌ها بسیار سریع است. اما به سختی می‌توان گفت که سرعت عملکرد آن به سیستم فوکوس 9 نقطه‌ای دینامیک می‌رسد. در حقیقت، سیستم فوکوس خودکار دینامیک در حالت 9 نقطه‌ای، کمی از حالت چند نقطه‌ای (و یا همان گروهی) سریعتر است.

همچنین لازم به ذکر است که در هنگام استفاده از سیستم فوکوس خودکار چند نقطه و زمانی که حالت عملکردی فوکوس بر روی AF-S (تک نقطه‌ای) قرار داشته باشد، دوربین به طور خودکار، صورت سوژه مورد نظر را شناسایی کرده و تک نقطه خود را بر روی چشم نزدیکترین فرد نسبت به دوربین، قرار می‌دهد. برای مثال اگر در حال عکاسی از فردی هستید که در بین درختان و شاخه و برگ آنها قرار دارد، در صورت استفاده از این قاعده، دوربین به جای تمرکز کردن بر روی نزدیک ترین شاخه از درخت، بر روی صورت فرد مورد نظر فوکوس خواهد کرد. البته و همچنین متاسفانه، ویژگی تشخیص خودکار صورت سوژه تنها در حالت عملکردی AF-S ممکن خواهد بود و برای مثال اگر می‌خواهید از گروهی از ورزشکاران که در حال حرکت کردن سریع به اطراف کادر تصویر هستند، عکاسی کنید، می‌بایست به منظور انجام این کار بر روی صورت سوژه مورد نظر خود (سوژه‌ای که در نزدیکترین فاصله نسبت به دوربین نیست) فوکوس دوربین را قفل کرده و سپس به تعقیب سوژه خود بپردازید. این در حالی است که قبلا گفته شد، سیستم فوکوس خودکار چند نقطه‌ای به منظور انجام این کار (فوکوس بر روی صورت سوژه بوسیله حالات فوکوس چند نقطه‌ای و AF-S) بر روی نزدیکترین (“صورت” در اینجا) سوژه خود فوکوس کرده و البته به دلیل دورتر بودن جسم مورد نظر، این امکان برای استفاده از فوکوس خودکار پند نقطه‌ای فراهم نخواهد بود. در نتیجه اگر با شرایط این چنینی مواجه شدید، بهترین جایگزین، استفاده از سیستم فوکوس خودکار دینامیک است.

در تصویر زیر که از وبسایت شرکت نیکون به عاریت گرفته شده است، شاهد آرایش نقاط فوکوس خودکار دوربین D4 نیکون (دارای 51 نقطه فوکوس خودکار) در حالات و مدهای مختلف سیستم فوکوس خودکار ذکر شده هستید:

در ردیف بالایی از سمت چپ به راست: سیستم فوکوس خودکار تک نقطه‌ای (Single Point) – فوکوس خودکار دینامیک 9 نقطه‌ای، فوکوس خودکار دینامیک 21 نقطه‌ای – فوکوس خودکار دینامیک 51 نقطه‌ای – سیستم فوکوس خودکار تعقیب سه بعدی سوژه (3D tracking) – سیستم فوکوس خودکار منطقه‌ای خودکار (Auto-Area AF) – فوکوس خودکار چند نقطه‌ای یا گروهی (Group-area AF)

3-5) دیگر حالات فوکوس خودکار منطقه‌ای 

دوربین‌های DSLR پیشرفته‌ای که به بازارهای فروش آمده‌اند، دارای حالات فوکوس خودکار منطقه‌ای (AF-Area) اضافه‌ای بوده و قابلیت‌ها و امکانات بیشتری را در پیش روی کاربر خود قرار می‌دهند. حالات‌های Face-priority AF و Wide-area AF و Normal-area AF به همراه Subject-tracking AF از جمله مودهای مورد استفاده در فیلمبرداری این گونه دوربین‌ها می‌باشند. این حالات فوکوس در اکثر دوربین‌های DSLR کمپانی نیکون که از قابلیت فیلمبرداری پشتیبانی می‌کنند، وجود دارد. البته به دلیل تغییر شکل و یا ساز و کار آنها در مدل‌های دوربین‌های مختلف یک شرکت و همچنین امکان تغییر متوالی آنها در آینده، این حالات را به طور جزئی بررسی نکرده و تنها به طور تیتروار به آنها اشاره می‌کنیم. برای مثال، دوربین‌های پیشرفته شرکت کنون دارای مود دیگری بنام Spot AF نیز بوده که با استفاده از این حالت می‌توانید به تنظیم دقیقتر نقطه فوکوس انتخاب شده بپردازید (در حقیقت در این حالت، سیستم فوکوس خودکار دوربین بر روی قسمت میانی نقطه فوکوس انتخاب شده به منظور انجام عمل فوکوس دقیقتر در ثبت عکس از تصاویر بسیار ریز، تمرکز خواهد کرد). این دسته از حالات جدید فوکوس خودکار، اکثر در دوربین‌های جدید این کمپانی مانند دوربین 7D کنون قابل مشاهده است.

سیستم فوکوس خودکار Spot AF در دوربین 7D کنون

در ادامه می‌توانید از طریق لینک‌های زیر به تمامی مقالات “آموزش جامع نحوه استفاده از فوکوس خودکار در دوربین‌های DSLR” دسترسی داشته باشید:

قسمت اول 

قسمت دوم

قسمت سوم

قسمت چهارم

پایان قسمت سوم

در قسمت بعدی به آموزش و شرح کامل زمان استفاده از حالات مختلف سیستم فوکوس خودکار، نحوه تغییر حالات فوکوس خودکار و همچنین به معرفی بهترین مودها در شرایط مختلف به وجود آمده برای یک عکاس خواهیم پرداخت؛ کماکان با تک‎نیوز همراه باشید.