هر آنچه باید درباره‌ی کٌدِک‌های ویدئویی، فشرده‌سازی و کانتِینِرها بدانید

اینکه بخواهیم تفاوت میان کٌدِک‌ها و کانتِینِرها را توضیح دهیم کار نسبتاً ساده‌ای است، اما قسمت سخت کار، این است که بخواهیم به‌صورت دقیق، شما را با هر فرمت آشنا کنیم. زمانی اختلاف میان این دو برایتان قابل توجه می‌شود که متوجه شوید کدک‌های معمول که همه‌جا آن‌ها را می‌بینید، “انحصاری” نیستند; و زمانی کار ساده‌تر می‌شود که بخواهیم در مورد فرمتی همچون MPEG-4 صحبت کنیم.

خب پس چگونه می‌توان تفاوت کدک‌ها و کانتِینِرهای بی‌شماری را که همه‌روزه با آن‌ها سر و کار داریم، متوجه شد؟ چگونه می‌توان تمامی این فرمت‌ها و انواع آن‌ها را شناخت؟ اینجاست که باید بگوییم اصلاً نیازی به فراگیری و آشنایی کامل با هرکدام از این کدک‌ها و یا کانتِینِرها نیست. تنها برخی از آن‌ها هستند که همواره با آن‌ها سر و کار دارید و ممکن است آن‌ها را در فضای مجازی و سرویس‌های آنلاین، مشاهده نمایید.

شاید برای اینکه با بخواهید با یک کدک یا کانتِینِر به‌خصوص آشنا شوید، نیاز داشته باشید هفته‌های متوالی را برای تکنولوژی‌های به کار رفته در آن صرف کنید. پس بهتر است به‌جای اینکه، تمرکز خود را بر روی تکنولوژی‌هایی قرار دهیم که در عموم کدک‌ها و کانتِینِرها استفاده می‌شود تا با طرز کار آن‌ها و چیستی آن‌ها شویم.

کٌدِک چیست؟

یک کٌدِک (Codec) یا coder/decoder، یک ابزار رمزگذاری است که ویدئو را پردازش کرده و آن را در جریانی از بایت‌ها قرار می‌دهد. کدک‌ها از الگوریتم‌هایی استفاده می‌کنند که تا حد ممکن می‌تواند یک فایل صوتی و یا یک فایل ویدئویی را فشرده نماید و زمانی که موردنیاز بود، از حالت فشرده خارج گرداند. در این مورد باید بدانید که هزاران تکنولوژی مختلف وجود دارد که هرکدام از آن‌ها با روش و تکنولوژی‌های خاص خود، می‌توانید فایل‌های ویدئویی یا اپلیکیشن‌ها را فشرده کند.

با توجه به تکنولوژی مورد استفاده در کٌدِک موردنظر، عملیات فشرده‌سازی می‌تواند به دو روش کلی انجام گیرد; فشرده‌سازی با اتلاف و فشرده‌سازی بدون اتلاف.

فشرده‌سازی با اتلاف

زمانی که شما قصد دارید حجم فایل‌‌های خود را به‌صورت کنترل‌شده داشته باشید، فشرده‌سازی با اتلاف، بهترین روشی است که می‌توان پیش روی شما باشد. در کنار این موضوع، باید توجه داشته باشید که کاربران دوست دارند اطلاعات خود را به گونه‌ای ذخیره کنند که بعدها توان به اشتراک‌گذاری آسان را داشته باشند. تصور کنید اگر بخواهید فایل‌های خود را بر روی یک دیسک بلو-ری 40 گیگابایتی ذخیره کنید، نه‌تنها باید هزینه‌ی زیادی برای این دیسک‌ها پرداخت کنید بلکه اگر بخواهید اطلاعات خود را با دوستان خود به اشتراک گذاشته و یا بخواهید آن‌ها را در فضای مجازی قرار دهید، با مشکلات زیادی روبه‌رو خواهید بود. اینجاست که فشرده‌سازی با اتلاف می‌تواند به شکل قابل توجهی به شما کمک کند. درواقع باید بین حجم فایلی که در نهایت در اختیارتان قرار می‌گیرد و کیفیتی که ممکن است از صوت و تصویر فایل شما کاسته شود، چیزی میانه را انتخاب نمایید.

فشرده‌سازی بدون اتلاف

این نوع فشرده‌سازی بیشتر شبیه به فایل‌های RAR و Zip است که پیش از فشرده‌سازی و خارج کردن فایل از فشرده‌شده، حجم فایل اصلی بدون تغییر باقی می‌ماند. هرچند در این حالت که با استفاده از الگوریتم‌هایی هوشمند انجام می‌شود، شاهد کاسته شدن کیفیت از فایل اصلی نیستیم، اما این روش نمی‌تواند راه مناسبی برای ذخیره کردن فایل‌هایی با حجم بالا باشد چرا که در واقع از حجم فایل اصلی، به شکل قابل توجهی کم نمی‌شود و در واقع از حجم فایل مورد نظر ما به شکل قابل توجهی کاسته نمی‌گردد. البته این تمام موضوع نیست و استفاده از این روش و در نهایت به اشتراک‌گذاری فایل به صورت عمومی، می‌تواند پهنای باند بسیار زیادی را مصرف کند که خب برای شبکه‌های مختلف نمی‌تواند انتخاب خوبی باشد.

اگر شما از افرادی باشید که در شغل‌هایی همچون ویرایش ویدئو و یا صنعت فیلم حضور دارند، بسیار بعید است که بخواهید فایل‌های خود را به روش فشرده‌سازی بدون اتلاف به اشتراک بگذارید. اگر بخواهیم کمی واقع‌بین باشیم، حتی یک تلویزیون 4K نیز رزولوشن موردنیاز برای نمایش یک ویدئوی ضبط‌شده توسط یک دوربین حرفه‌ای را نداشته و نمی‌تواند آن را بدون کمی فشرده‌سازی، نمایش دهد. با اینکه یک ویدئو 4K بسیار جذاب و زیبا به نظر می‌رسد، هنوز هم فاصله‌ی زیادی با یک فرمت ویدئویی غیرفشرده دارد.

بگذارید مثالی بزنیم تا بهتر با این مفهوم آشنا شوید. در حال حاضر یک فیلم 4K که بر روی یک دیسک 50 گیگابایتی بلو-ری رایت شده است، نمی‌تواند حجمی بیشتر از 50 گیگ داشته باشد و در این در حالی است که اعلام شده اولین فیلم 4K قابل دانلود که در اختیار کاربران قرار می‌گیرد، 160 گیگابایت حجم دارد! حجم یک فیلم کاملاً غیرفشرده 1080p برای هر ساعت، چیزی در حدود 410 گیگابایت حجم خواهد داشت که این میزان، شامل تصویر بوده و صدا شامل آن نخواهد شد که اگر آن را نیز بخواهیم حساب کنیم، حجم آن برابر با حدود 7 گیگابایت برای هر ساعت می‌شود که خب این میزان نیز به دستگاه و روش ضبط نیز بستگی دارد. پس باید بدانید که تمامی این فایل‌ها با چنین حجم‌های بسیار بالایی وجود دارند، اما هنوز تکنولوژی مناسب آن‌ها در بازار مصرف‌گنندگان وجود ندارد.

باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که کٌدِک‌ها تنها برای فشرده‌سازی فایل‌های صوتی و ویدئویی نیستند. زمانی که یک فایل به وسیله‌ی یک کدک مخصوص کدگذاری شد، باید از همان کدک برای رمزگشایی آن فایل بهره برد تا بتوانید از آن فایل درون دستگاه خود استفاده کنید. و اگر از همان کدک استفاده نشود، می‌توانیم شاهد مشکلاتی در عدم سازگاری دستگاه یا پخش نشدن آن باشیم. این مشکل هم‌اکنون در حال کاهش بوده و با ظهور انواع جدید و مختلفی از کانتِینِرها و قرارگیری کدک‌ِ فایل‌های صوتی و ویدئویی در آنها (کدک‌هایی که دستگاه‌های مختلف قادر به پخش آن‌ها هستند)، شاهد سازگاری بیشتر دستگاه‌ها با فرمت‌های مختلف صوتی و تصویری هستیم.

 

با کٌدِک‌های مشهور آشنا شوید:

 

XviD/DivX

 

در حال حاضر DivX به‌عنوان یک کدک تجاری به فروش می‌رسد، اما XviD به عنوان یک ابزار متن‌ِ‌باز، به عنوان برادر کوچک DivX می‌تواند در اختیار کاربران قرار بگیرد. هر دو این کدک‌ها قادر خواهند بود تا خروجی‌های یکدیگر را رمزگشایی نمایند و دلیل این موضوع نیز چیزی نیست جز طراحی اساس هر دو آن‌ها بر پایه‌ی MPEG-4. با اینکه از این کدک‌‌ها به صورت وسیع استفاده می‌شود، تاکید استفاده‌ی آن‌ها بیشتر برای فایل‌های ویدئویی بر اساس کدک‌هایی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

 

MPEG-4

این کدک، مرسوم‌ترین کدکی است که برای فرمت‌های تصویری مورد استفاده قرار می‌گیرد و خود نیز از چندین بخش مختلف تشکیل شده که تنها بخش MPEG-4 Part II آن، برای رمزگذاری ویدئویی است. از این کدک بیشتر برای رمزگذاری ویدئویی کدک‌های XviD/DivX استفاده می‌شود چرا که فایل‌های صوتی عموماً در فرمت MP3 مشاهده می‌شود. هم‌اکنون در کدک‌های مدرن‌تر، به‌جای MPEG-4 از H.264 استفاده می‌شود.

 

H.264

این کدک، بهترین انتخابی است که می‌توان برای فایل‌هایی باکیفیت داشت. نام H.264 از چاقوی ارتش نظامی سوئیس نیز الهام گرفته شده چرا که به کمک آن کاربران قادر خواهند بود رمزگذاری (encode) را به شیوه‌های با اتلاف و بدون اتلاف و در مورد ویژگی‌های مختلف ویدئوها همچون نرخ فریم، کیفیت و حجم فایل مورد نظر اعمال نمایند. H.264 برای رمزگذاری به X.264 برای ویدئوهای رمزگذاری‌شده نیاز دارد (همچون دیگر کدک‌ها که به DivX و XviD نیازمندند) و صدا نیز عموماً با استفاده از AAC و MP3 رمزگذاری می‌شوند.

اما کانتِینِر چیست؟

از کانتینرها منحصرا برای ذخیره و قرار دادن تمامی فایل‌ها و کدک‌های ویدئویی و صوتی در یک فایل مجزا استفاده می‌شود. از طرفی، معمولا کانتینرها اطلاعاتی همچون بخش‌های مختلف یک فیلم DVD یا Blu-ray را در خود داشته و یا اطلاعات اضافی آنها همچون صدای دوم، زیرنویس و … را در خود دارند. معمولا کانتیترها به صورت یک فایل اجرایی (exe.) در ویندوز شناخته می‌شوند. همراه با این فایل، معمولا از یک فایل BAT. نیز استفاده می‌شود تا ویندوز، بتواند تشخیص دهد که مجموعه‌ای از دستورهای مختلف وجود دارند که باید ویندوز همه‌ی آنها را با یکدیگر برای رسیدن فایل نهایی، انجام دهد.

با کانتِینِرهای معروف، بیشتر آشنا شوید:

Flash Video (همچون swf. و flv.)

شرکت Macromedia (مایکرومدیا) پیش از اینکه به زیرمجموعه‌ی شرکت Adobe برود، توانست Flash را در سال 2005 بسازد. Flash کانتینری بسیار قدیمی است که به خاطر محدودیت‌های فراوانی که دارد، استفاده از آن روزبه‌روز در حال کاهش بوده و حتی زمانی باعث شده بود که استیو جابز آن را پر از باگ و ایراد بداند و آن را از iOS حذف کند. همین موضوع، از اولین مواردی بود که باعث شد کانتینتر Flash به روزهای سخت خود نزدیک‌تر شود. همچنین با ظهور HTML5 و قابلیت‌های فراوان آن حتی در سطح اینترنت، استفاده از Flash کمتر از همیشه شد.

MKV

MKV از فرمت‌هایی است که استفاده از در حال افزایش بوده و آینده‌ی بسیار درخشان در انتظار آن خواهد بود. خود این کانتینتر تقریباً هر نوع فرمت ویدئویی و صوتی را که قابلیت ذخیره، پخش و مطابقت در دستگاه‌ها و مکان‌های مختلف را دارد، در خود جای داده است. همچنین این کانتینر می‌تواند از چندین فرمت ویدئویی و صوتی و حتی فایل‌های زیرنویس به صورت همزمان استفاده کند و این در صورتی است که حتی برخی از این فایل‌ها، با کدک‌های متفاوتی رمزگذاری شده و در فرمت‌های مختلفی باشند. در کنار این موارد، این کانتینر قادر است حتی زمانی که فایل‌ها آسیب دیده‌اند نیز قسمت‌های سالم از ویدئو را نمایش دهد و به همین جهت، MKV به سرعت به یکی از بهترین کانتینترهایی که در بازار پیدا می‌شود، تبدیل شده است.

 

MP4

MP4 فرمت پیشنهادی برای استفاده در شبکه‌های اجتماعی و آپلود کردن آن در سرویس‌هایی همچون ویمئو و یوتیوب می‌باشد. کانتینر MP4 از کدک MPEG-4 و H.264 برای رمزگذاری فایل‌های ویدئویی و از MP3 و AAC برای فایل‌های صوتی استفاده می‌کند. همچنین این کانتینر یکی از محبوب‌ترین کانتینرها به حساب آمده و توسط بسیاری از دستگاه‌ها (چه همراه و چه خانگی) پشتیبانی می‌شود. در مورد MP4، باید بگوییم که شاید هیچ‌کسی حتی به اندازه‌ی یک بایت هم در مورد آن اطلاعات نداشته و حتی نداند که چگونه رمزگذاری شده است، اما همین‌که تقریباً هر دستگاهی می‌تواند آن را پخش کند، نشان می‌دهد که MP4 تا چه اندازه می‌تواند کاربردی باشد.

پس اگر به دنبال یک پیشنهاد و راهنمایی در مورد استفاده از این کدک‌ها و کانتینرها هستید، باید بدانید که H.264 کدکی است که به سرعت در حال فراگیر شدن بوده و MP4 و MKV نیز از بهترین کانتینرها هستند. هرچند شاید بتوان MP4 را مهم‌تر از MKV دانست چرا که این کانتینر توسط بسیاری از دستگاه‌های مصرفی، پشتیبانی شده و حتی محبوب‌ترین فرمت سرویس‌های اینترنتی پخش ویدئو نیز هست. به‌هرحال انتخاب با شماست و باید بدانید که کانتینرهای دیگری هم هستند که می‌توانند بسیار خوب عمل کنند.

 

امیدواریم در این مقاله، توانسته باشیم شما را با مفاهیم کٌدِک و کانتِینِر آشنا سازیم.